De collectie golfboeken in de Library is de trots van Founder David Burnside. Nieuwste aanwinst is ‘De Nederlandse Golf Geschiedenis – In Woord en Beeld’ van zijn goede vriend Robin Bargmann. En helaas voor de Hollanders: niet zij, maar de Schotten mogen vanaf nu officieel trompetteren dat zij de grondleggers van het spel zijn zoals we dat nu kennen.

Er zijn aanwijzingen zat dat golf eeuwenoud is. Kijk maar naar de afbeeldingen van Hollandse mannen die met een club op het ijs staan, zoals er één aan de wand in het clubhuis van The Dutch hangt. Maar of die rijke ‘Lagelanders’ uit de Gouden Eeuw zich ook op de borst mogen slaan als de uitvinders van het spel? ,,Ga er maar vanuit dat de Schotten de eer mogen opeisen de grondleggers van het hedendaagse golf te zijn,” zegt Robin Bargmann tegen Founder David Burnside. Omgeven door boeken zitten ze samen in de Library. David die het clubhuis zijn bijzondere decor gaf, Robin de golfhistoricus en schrijver. ,,Weet je nog dat ik dit boek van jou heb gekocht,” wijst David op een collectors item uit de boekenkast.

‘Over golf, over Nederland en Schotland, over kunst, literatuur en lekker eten’

Urenlange één-tweetjes kunnen ze hebben. Over golf, over Nederland en Schotland, over kunst, literatuur en lekker eten. Vanaf dat David op pad ging voor de inrichting van het clubhuis wilde hij Schotland en Nederland – of het oude Holland – linken. ,,We hebben Made in Scotland en The Dutch in Loch Lomond bedacht. Eén en één is twee,” aldus David. En het was Robin die hem regelmatig op het spoor zette of voor achtergrondinfo zorgde. Zoals nu.

Royal game

In de rijke Gouden Eeuw, vertelt Robin, groeide colf –‘Met een c!’ – uit tot nieuwe signature game van de Hollandse burgerelite. ,,Een periode van ongekende welvaart gevoed door al die Vlamingen die vanuit het zuiden waren gevlucht naar het noorden. In Vlaanderen, de Lage landen, was het een spel van de boeren, burgers en buitenlui maar hier in de Republiek der Zeven Provinciën die in 1588 werd gesticht als onafhankelijke staat, was het een populaire bezigheid geworden van de nieuwe rijke burgerij. Dat was tijdens de lange koude winters als er ijs was en het leven dus stillag.”

,,De adel deed niet mee, die verkoos malie en caetsen – het oude tennisspel – boven colf. Je ziet dus nergens op een schilderij een lid van het Oranje-hof spelen. Maar in Schotland was het juist wel een royal game geworden. Uit mijn onderzoek blijkt dat het James IV, King of Schotland (1488- 1513) was die het spel aan het hof introduceerde. Het kenmerk ervan was dat je als individuele speler naar het doel toe speelde. Met een stok en een bal naar een paaltje of een gat in de grond. Er zat trouwens een groot verschil in de stokken hier in Holland en in Schotland. Daar speelden ze met vier tot vijf houten stokken van verschillende lengte en in de Lage Landen maar met één, een zogenaamde loden colf.”

Het oude Lowlands Schotland

Toen in 1672 de Fransen oprukten en het Hollandse Rampjaar begon, was het over en uit met colf voor de burgerelite. ,,De orangisten namen de macht over. Als je nog gezien werd op het ijs was je een soort collaborateur van de vijand. Orangisten hebben ze de kop afgesneden,” vertelt Robin. De man aan de macht was Willem III van Oranje die in 1688 Engeland binnenviel en als King Billy de boel ging bestieren, waaronder ook in Schotland. Hij verbood de Schotten hun eigen taal – Scots language – te spreken, English moest het worden. Het oude Lowlands Schotland werd geheel verengelst.

Leenwoord

Er zijn volgens Robin in Nederland overigens bewijzen gevonden dat hier colf werd gespeeld met een Schotse club, de wooden jointed club. Die dook op bij archeologische vondsten in een Leidse waterput. Deze Schotse klik zal ongetwijfeld hebben toebehoord aan een van de Schotten die in Rembrandts stad Leiden aan de universiteit studeerden. Ook is er het Treasurers book van de Schotse koning – zeg maar de administratie van zijn penningmeester – waarin deze in 1502 golfclubs en ballen bestelt en de notitie dat jaar dat hij de Earl van Bethune 25 shilling schuldig is voor een verloren weddenschap met het golfspel. En dat is dus lang voordat de elite hier het ijs opging met een stok en een bal. Er werd hier trouwens ook met een met veren gevulde lederen bal gespeeld, de zogeheten pennebal die eender is aan de Schotse featherie golfball.

‘Zij speelden behalve colf ook cachepell en bonspiel, twee andere belangrijke spelen uit de Schotse spelgeschiedenis’

Maar hoe is het woord colf nu in Schotland beland? ,,Colf is een leenwoord uit het Nederlands. Met de vele migraties van volkeren zijn er tal van dat soort leenwoorden in de vroege Schotse taal terechtgekomen. Denk aan de burghs zoals in Edinburgh en St Andrews, gesticht in de regeertijd van King David (1124 1153). Omdat hij zelf geen goede mensen had om de nieuwe handelssteden te bemannen, liet hij Vlamingen overkomen.

Zij speelden behalve colf ook cachepell en bonspiel, twee andere belangrijke spelen uit de Schotse spelgeschiedenis die eveneens leenwoorden uit het Nederlands zijn, namelijk caetsspel en bollenspel. Die kennen we nu weer als tennis en curling,” vertelt Robin, die een paar jaar geleden in deze materie dook als deelnemer aan een onderzoeksproject van de University of St Andrews in Schotland, genaamd ‘Scotland and the Flemisch people’.

Schotse spelgeschiedenis

,,Cache refereert aan caets ofwel kaats, ook al een royal game in het verleden en bekend als ‘the king of games and the game of kings’. Bonspiel, wat we tegenwoordig curling noemen, is op te delen in spiel ofwel spel en bon staat voor bol of bowl. ,,Het was een krulbollenspel met houten Edammer kazen. En waarom krullen ze? De ene kant is wat ronder dan de andere. In de winter verplaatste ook dit spel zich van het land naar het ijs en werd een houten bol plat gelegd met houten steel erin om te schuiven. Pieter Bruegel de Oude beeldde het af in zijn bekende wintertaferelen.”

Dikke pil

Al die kennis heeft Robin vervlochten in zijn deel van de begin april gelanceerde 420 pagina’s dikke pil over de Nederlandse golfgeschiedenis. Om het nog één keer kort samen te vatten: rond 1500 al in Schotland was het begin van het hedendaagse golf. En niet een eeuw later toen de Hollanders op het ijs samendromden om hun balletje te slaan. Robin: ,,Verschillende golfhistorici hebben verkeerde bewijzen aangevoerd in het verleden. Ik corrigeer hiermee alles in één keer, haha.” Lees er alles over in het mooi geïllustreerde boekwerk dat Robin samen schreef met Arnout Janmaat.

Een historisch relaas van de hand van Robin over Willem de Veroveraar die vanuit Normandië met zijn Vlaamse bondgenoten de oversteek maakte naar Schotland, over Schotland en de Lowlands – ‘Gewoon Lagelanders’ – , over royal and ancient games, en over heel veel meer. Als het gaat over colf tot golf, dan is Robin Bargmann de wandelende encyclopedie. Oké, nog een laatste grappig weetje dan uit zijn koker.

Golfclub als stok is een tautologie. Golf (afgeleid van het Germaanse colve/kolbe) is een stok/knuppel. Club (afgeleide van het Noorse klubba) is een verdikking in de betekenis van zowel een knuppel als een verzameling van mensen. Golfers zeggen dus eigenlijk stokstok als ze het hebben over een golfclub als stok. Maar een golfclub als vereniging, dat is weer geen tautologie.

Hét boek voor de golfliefhebber

Benieuwd naar het bijzondere verhaal achter golf in ons land? Robin Bargmann en Arnout Janmaat doken in de Europese historie en schreven het 420 pagina’s dikke ‘De Nederlandse Golf Geschiedenis – In Woord en

Beeld’. Een musthave voor iedere golfliefhebber. Het boek is voor €49,95 euro te koop in de golfshop van The Dutch.